FLEA HAS ENTERED THE BUILDING

Over deze serie

Deze serie ontstond tijdens de Coronacrisis. De afgebeelde vrouw is Grada. Ik kende haar van de improvisatie sessies bij het Bimhuis, waar ik haar en andere muzikanten schetste. Grada had al eens geopperd om voor mij te willen poseren. Zo begonnen we aan een portret. Tijdens de laatste portretsessie, kwam haar verhaal over haar clownsverleden helemaal los. Wat ze vertelde intrigeerde mij zo sterk dat we afspraken hierover een schilderij te maken. Dat werd uiteindelijk een serie.

Wat mij in haar verhaal vooral fascineerde was hoe zij vertelde over de grens tussen “clown zijn” en “gewoon zijn”. Hoe je die grens over en weer kunt passeren. Ook in het dagelijks leven.

Zij gaat ervanuit dat er in iedereen een clown verborgen zit. Dat roept bij mij allerlei vragen op als “Hoe en wanneer komt die naar buiten? “Hoe ga je met de grens “wel – niet clown zijn” om? Wie ben je dan werkelijk; de clown of de “gewone mens”? Waard om bij stil te staan.

 

Over de titel “Flea has entered the Building”

“Flea” is haar clownsnaam. Nadat we weer een middag aan een schilderij gewerkt hadden, bracht ik Grada naar het CS zodat ze naar huis kon gaan. Vlak voordat ze uitstapte vertelde ze me dat door de poseersessies en de gesprekken tijdens de sessies, voor haar Flea weer helemaal tot leven kwam. In de afgelopen jaren was Flea bij haar op de achtergrond geraakt. Dat ontroerde mij en de zin “Flea has entered the Building” kwam in mij op.

De titel geeft beide kanten aan: De clown komt bij je binnen en gaat in je wonen. Ze vertrekt in werkelijkheid niet meer. Of is de andere kant ook mogelijk: was zij altijd al in jouw huis aanwezig en komt zij nu pas tevoorschijn? Komt zij op uitnodiging, of is er altijd al een kamer voor haar geweest? En durf je toe te geven dat er altijd al een ruimte voor haar is geweest, en dat ze die dan nu pas gebruikt? Beide kanten zijn een deel van je: je wijsheid en je gekte.

 

Over de grens “clown zijn” – “mens zijn”, waanzin – wijsheid

Het is vaak een dunne lijn tussen waanzin en wijsheid. Ze zijn elkaars tegenhanger. Ze spelen als het ware met elkaar, waarbij op een gegeven moment geen onderscheid meer gemaakt kan worden tussen de twee.

Ik herken dit spel van de clown in de “crazy wisdom” zoals die in de advaita vedanta (een oosters, op boeddhisme gebaseerde stroming) naar voren komt. Het is een stadium of poort waar je door moet om tot helderheid te komen.

In de geschiedenis van de clown komt ook de hofnar voor. Hij was de adviseur van de koning, althans als de hofnar iets beweerde luisterde de koning er naar. Tevens deed hij ook zo gek, onvoorspelbaar, dat hij niet altijd serieus genomen werd en daarmee door zijn “gekte” ook veilig was, en kon zeggen wat hij wilde. Wanneer moest je hem serieus nemen en wanneer niet? Doordat hij beide aspecten had, kon hij zich dingen permitteren die een regulier mens in de directe omgeving van de koning niet kon permitteren.

 

De schilderijen

          Flea has entered the building #1

De clown blijft zitten, terwijl de “gewone vrouw” opstaat, Haar arm wordt omvat door de clown. De clown kijkt ons ook aan met een glimlach. Glimlacht zij omdat zij weet dat de ander aan haar verbonden blijft? Als je met de clown gezeten hebt, kun je haar dan wel echt achter laten? De clown lijkt er ook een genoegen in te hebben; zij kijkt ons met een glimlach aan terwijl ze de arm van de opstaande vrouw omvat.

            Flea has entered the building #2

Het gaat over de grens wel of niet clown zijn. Hier zien we de transformatie naar clown. Heeft ze haar pruik al op? Of is het haar echte haar? Ze is met de eyeliner bezig om te schminken. Haar andere oog, niet opgemaakt kijkt waarschijnlijk in de spiegel. Dit oog leidt haar handen. Heeft haar ratio, gewone denken, nog controle over de clown? Of verliest ze geleidelijk aan terrein? En neemt de clown haar over? En als je je als clown schminkt ben je dan automatisch een clown? Bij afschminken, kan de clown dan werkelijke verdwijnen?

        Flea has entered the building #3 (in particulier bezit)

In de spiegel zien we haar transformatie naar de clown. De make up is al bijna klaar, de transformatie is bijna rond…

Kijken we goed naar het gezicht van de vrouw die we op de rug zien, dan zien we dat zij niet alle make-up op heeft die bij de clown horen. De figuur in de spiegel is al verder opgemaakt als clown…

Kijken we mee de vrouw die we zijdelings op de rug zien, of zien we vanuit de spiegel de clown met de eyeliner de vrouw bewerken tot clown? Wie is hier het vertrekpunt?

       Flea has entered the building #4

De clown zit voor de stoel en kijkt naar de vrouw. Ze kijken elkaar in de ogen, er is dus contact, verbinding. Naast oogcontact is er ook fysiek contact. De vingers van de linkerhand van de clown rusten op de rechterhand van de vrouw. De linkerhand van de vrouw omvat de rechterhand van de clown.

Wat gebeurt hier? Wie heeft hier de leidende rol? De clown of de vrouw? Is er een verzoek van de vrouw aan de clown, of van de clown aan de vrouw? Is het een uitnodiging van de clown aan de vrouw, of een bezinning van de vrouw op de clown? Of is er eerder een soort van evenwicht? Er spreekt ook een rust, een stilte uit het schilderij, alsof er sprake is van een wederzijds begrip.

     Flea has entered the building #5

Het hoofd van de man rust in de schoot van de clown. Zijn ogen zijn dicht. Hij ligt ontspannen met zijn handen over elkaar. De linkerhand van de clown omvat zijn nek, beschermend. Ze kijkt hem aan terwijl hij daar zo ligt. Beschermt zij hem? Ontfermt zij zich over hem?

Hij heeft zich, zo lijkt het, aan haar overgegeven. Rust hij in haar waanzin-wijsheid? Of is het eigenlijk overgave aan zijn eigen waanzin-wijsheid?